چهار دهه خاطرات صحنه-۴۵؛
ارادت به امام هشتم در پنجره فولاد
نمایش پنجره فولاد به کارگردانی جواد هاشمی همچون آثاری است که برای عرض ارادت به امام هشتم شیعیان امام رضا(ع) به صحنه رفت و کوشش کرد با انتخاب زبان روایی متفاوت به ورطه شعارگویی نیفتد.
خبرگزاری مهر -گروه هنر-آروین موذن زاده؛ ایران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و با سپری کردن بیش از ۴ دهه پا به قرنی تازه گذاشت؛ در این عمر سپری شده ۴۳ ساله، آثار مختلفی با مطالبی متنوع از دفاع مقدسی، دینی، کمدی، اجتماعی و … تولید و در سالن های تئاتر به صحنه رفتند. تعدادی از این آثار بسیار جریان ساز بودند و برخی آثار خاطره انگیز و پرمخاطب.
شاید خالی از لطف نباشد مروری داشته باشیم بر آثاری که طی دهه های ۶۰، ۷۰، ۸۰ و ۹۰ تولید و اجرا شدند، روندی که این آثار برای تمرین و تولید طی کردند، گروهی که در تولید و اجرای اثر حضور داشتند و دیدن تصاویر این اجراها شامل عکس یا فیلم.
از این رو در گروه هنر تصمیم بر این شد که از شروع سال ۱۴۰۰ با جمع آوری اطلاعات مختلف اجراهای ۴ دهه گذشته، مروری بر تولیدات تئاتر ایران در این بازه زمانی داشته باشیم که این گزارش ها در سال ۱۴۰۱ هم ادامه می یابند.
در چهل و پنجمین گام از مرور «چهار دهه خاطرات صحنه» سراغ نمایش «پنجره فولاد» به نویسندگی مهدی متوسلی و کارگردانی سید جواد هاشمی رفته ایم.
این اثر نمایشی کاری از گروه تئاتر «فدک» بود که از اردیبهشت تا تیر ۸۶ در مجموعه تئاترشهر به صحنه رفت و در مجموعه ۶۲ اجرا در سالن اصلی این مجموعه داشت.
نمایش «پنجره فولاد» همچون آثار نمایشی آئینی در رابطه با ایام سوگواری شهادت حضرت امام رضا (ع) در مجموعه تئاتر شهر بود در تالار اصلی به صحنه رفت و در زمان اجرای خود با استقبال مخاطبان روبرو شد. محور اصلی روایت نمایش درباره زوار حرم امام رضا (ع) است.
اتفاقات نمایش در صحن مطهر حرم امام رضا (ع) می گذرد؛ این نمایش زندگی زنی را به تصویر می کشد که برای شفای فرزندش که معلول است راهی حرم امام رضا (ع) می شود...
اکبر عبدی، محمود فرهنگ، محمود راسخ فر، عطیه غبیشاوی، مهدی مهدیون، مرتضی وکیلیان، علیرضا لاله، علی حسین زاده، امیرحسین کیوانی راد، وحید قربانی، اسماعیل ساری، رضا بابایی، سیداحمد رضا طباطبایی، سید محمد صادق مقیمی، امیر رزاق، علی شیخی، علی کریمی، جواد مکاری، محمد تقی خضرائی، مهرداد امجد، پویا پروازوند، سجاد شادکار، سیدمحسن زعیمی، صدرا حاجیان، علی ساری، سید رضا احسانی مقدم، عباس باقری پور، امیر حسین پیرعلی، اکرم جلوداری، محمد مهدی محمدنیا، اسداله بابایی،، محمد سراج، عبدالرضا کیهانی، سیدمحسن موسوی خواه، سید حسین انتظار، محمد طاهر، محمد منصور یونسی، سیدوحید میر امینی، امیر حسین لاله، ابوالقاسم خیرخواه، مهدی حسین زاده، حمید فرجی، محمدرضا جلیل بال، رضا کمره ای، سید بهنام حسینی بازیگران این اثر نمایشی بودند.
سعید ذهنی آهنگساز این نمایش و حسین عالم بخش طراحی صحنه کار را برعهده داشتند.
در یادداشتی که حسن پارسایی منتقد تئاتر بر این نمایش نوشته بود، آمده است: «نمایش «پنجره فولاد» بعنوان نمایشی کمدی و در عین حال مذهبی و حتی سیاسی انتقادی، اثری خاص به حساب می آید، چون «کمدی لاله زاری» را بعنوان یک نمایش ایرانی تا حد قابل تحسینی ارتقا بخشیده و آنرا با عمیق ترین و جدی ترین درونمایه مذهبی و سیاسی که پارادوکس گونه هم به نظر می رسند، به شکل زیبایی درآمیخته است. ازاین رو، اندیشه ورزی و توانایی مهدی متوسلی در نگارش متن چنین نمایشنامه ای قابل تقدیر است. ضمن آنکه کارگردانی سیدجواد هاشمی یکی از برجستگی ها و نقاط عطف اجرای این نمایشنامه به حساب می آید.
این نمایش هم سرگرم کننده و مفرح است و هم عمیق و تأثیرگذار و محتوای آن تجمیعی از جستارهای فرهنگی، مذهبی، سیاسی و انسانی خود مردم است و در آن خصوصیاتی مثل وجاهت درون، بی آلایشی و انسان دوستی با اعتقادات مذهبی هم سو و هم ارز شده است.»
به بهانه ولادت امام هشتم شیعیان حضرت رضا (ع) و هفته ولایت با سیدجواد هاشمی کارگردان نمایش «پنجره فولاد» گفتگویی انجام دادیم که در ادامه می خوانید.
هاشمی در گفتگو با خبرنگار مهر درباره روی صحنه بردن اثری در ارتباط با امام رضا (ع) اظهار داشت: من ۲ نمایش درباره امام رضا (ع) اجرا کردم که یکی از آنها «پنجره فولاد» بود و دیگری که «مسافران مرو» نام داشت سال ۸۷ در دهه کرامت (فواصل زمانی بین ولادت حضرت معصومه و امام رضا (ع)) در تالار وحدت به صحنه رفت و یک دفعه دیگر هم در بجنورد اجرا شد.
وی ضمن اشاره به این که نمایش «مسافران مرو» را اثری با کیفیت تر از «پنجره فولاد» می داند، اظهار داشت: نمایش «پنجره فولاد» به علت حضور اکبر عبدی به اثری پرمخاطب تبدیل شد و پرفروش ترین نمایش سال لقب گرفت. پس از اجرا در سالن اصلی تئاتر شهر، نمایش را در خاوران هم به صحنه بردیم که آنجا هم مخاطبان زیادی به دیدن کار نشستند.
هاشمی درباره پذیرفتن کارگردانی نمایش و ارتباطی که اثر با مخاطبان برقرار کرده، اظهار داشت: «پنجره فولاد» کار گروه مؤسسه فرهنگی «فدک» بود و من قبل از کارگردانی این نمایش ۲ اثر نمایشی دیگر را هم که متعلق به مؤسسه «فدک» بود به صحنه برده بودم که یکی از آنها نمایشی درباره حضرت زهرا (س) بود. به علت همین آشنایی نمایشنامه «پنجره فولاد» را برای اجرا به من سپردند. من بخش هایی از متن را برای اجرای صحنه ای تغییر دادم اما در کل نمایشنامه خاصیت هایی داشت که می توانست ارتباط خوبی با عامه مردم برقرار کند بدین جهت احساس کردم که این نمایش می تواند اثری جذاب و عامه پسند باشد. ما در بازه زمانی ۲ ماه تمرین و با حضور ۶۰ نفر عوامل که ۴۰ نفرشان بازیگران روی صحنه بودند یک کار بزرگ را برای اجرا در سالن اصلی تئاترشهر تولید کردیم که خوشبختانه در دوره خودش مورد توجه زیادی از جانب مخاطبان قرار گرفت.
اتفاقی که در جامعه امروز با آن روبرو می باشیم و خیلی هم خطرناک شده این است که دین داری را مخصوص عده ای خاص می دادند و اگر فردی از دین و مذهب دفاع کند انگ وابسته شدن به حاکمیت به او می زنند و اگر منتقد باشد به شکل دیگری او را متهم می کنند وی درباره خاصیت های نمایش بیان کرد: «پنجره فولاد» نمایشی بود که من احساس می کردم باوجودی که تماشاگر از ابتدا تا اختتام با آن می خندد در انتهای نمایش ارتباط قلبی و دلی با امام هشتم (ع) برقرار می کند و زمانی که از سالن خارج می شود در عین این که یک نمایش تراژیک دیده است، یک احساس خوشایند دلی نیز در وجودش شکل می گیرد. نمایش هایی از این دست در زمینه تئاترهای مذهبی که در آن هم تماشاگر خوب خندیده و هم خوب گریه کرده اصولاً با اقبال رو به رو شده اند. من نیز تا امروز ۹۰ درصد کارهای مذهبی که به صحنه برده ام در همین راستا بوده و تلاش کردم هم تماشاگر را بخندانم و هم بتوانم احساساتش را برانگیزم.
کارگردان فیلم «تورنالو» افزود: تلاش کردم «پنجره فولاد» فقط قصه عشق به امام رضا (ع) نباشد بلکه درگیری یک فرد از جامعه با خودش، اعتقاداتش و اتفاقات پیرامونش باشد و در نهایت به جایی می رسد که طی رخدادهایی در حرم امام رضا (ع) به شهادت می رسد. به این مفهوم که قصه «پنجره فولاد» برای افراد غیرمذهبی هم از بعد انسانی می تواند تأمل برانگیز باشد؛ اتفاقی که در جامعه امروز با آن روبرو می باشیم و خیلی هم خطرناک شده این است که دین داری را مخصوص عده ای خاص می دادند و اگر فردی از دین و مذهب دفاع کند انگ وابسته شدن به حاکمیت به او می زنند و اگر منتقد باشد به شکل دیگری او را متهم می کنند.
کارگردان نمایش «توبه نمی کنم» متذکر شد: امام رضا (ع) فردی است که مذهب شیعه را در کشور ما گسترش داده و من به هیچ عنوان و در هیچ شرایطی ایشان را سیاسی ندیدم بنابراین هرکسی درباره امام رضا (ع) نظر سیاسی می دهد به شدت در مقابلش می ایستم چون قبول ندارم امام رضایی که همه اقشار و طبقات را به بارگاهش جذب می کند، آدم سیاسی باشد و با آنکه ولایت عهدی حاکم دوره خودش را قبول کرده اما هیچگاه سیاسی برخورد نکرده است.
وی اشاره کرد: با آنکه «پنجره فولاد» قصه بمب گذاری در حرم مطهر امام رضا (ع) را مطرح می کرد اما ما به هیچ عنوان به بعد سیاسی این بمب گذاری و توجه به این که کار چه کسی و با چه انگیزه ای بوده است، توجه نداشتیم و تنها خود شخصیت حضرت رضا (ع) را بررسی کردیم و بعد هم به شهادت فردی که تماشاگر از شروع قصه با او درگیر شده، پرداختیم.
هاشمی ضمن اشاره به خاطراتی که از اجرای نمایش داشته است، اظهار داشت: ابتدا بگویم بازیگر نقش نوجوان فلجی که در نمایش حضور دارد محمد انصاری بازیکن تیم فوتبال پرسپولیس است که حتی بعنوان مرد اخلاق فوتبال ایران نیز انتخاب شده است. آن زمان محمد انصاری نوجوان بود و نقش پسر فلجی را که در حرم امام رضا (ع) شفا می گیرد، بازی می کرد. شاید این یادآوری برای جوان ها جذاب باشد که بازیکنی که بعدها در حد تیم ملی و تیم های بزرگ فوتبال بازی کرده، روزی در نمایش «پنجره فولاد» نقش اصلی نوجوان نمایش را بازی می کرد.
بازیگر سریال «زخم کاری» درباره چگونگی انتخاب شدن انصاری برای این نقش اظهار داشت: آن زمان محمد انصاری خیلی به بازیگری علاقه داشت و از جانب دیگر بچه مذهبی هم بود بدین جهت خودش و خانواده اش اصرار داشتند که در این نمایش بازی کند. دومین خاطره ای که اشاره به آن جالب توجه است مربوط به اکبر عبدی می شود.
وی خاطرنشان کرد: آقای عبدی به علت این که خیلی گرفتار بود نتوانست زیاد سر تمرین ها حاضر شود بدین جهت زمان شروع اجرا هنوز کامل دیالوگ ها را حفظ نشده بود و در سه اجرای اول نمایش به بهانه این که کاراکترش یک سمعک دارد در گوشش یک هندزفری گذاشته بودیم و بسیاری از دیالوگ ها را برایش سوفله می کردیم اما هیچکس متوجه این جریان نشد چون اکبر عبدی آنقدر هنرمندانه دیالوگ ها را می شنید و به سرعت آنها را در ذهنش آداپته و به شکل کمدی بیان می کرد که اصلاً مشخص نبود که یک نفر دیگر دیالوگ ها را درگوشش می گوید. این کار از هنر عجیب و غریب آقای عبدی بود که توانایی حیرت انگیزی در ارائه کامل نقش و بداهه پردازی داشت.
این بازیگر و کارگردان در آخر ضمن اشاره به حواشی که در چند هفته اخیر پیرامون فیلم «عنکبوت مقدس» به وجود آمده است، درباره تاثیر آثار هنری در شناخت و آگاه سازی مردم نسبت به مضامین مذهبی و زندگی ائمه (ع) تا جایی که به ورطه شعارگویی نیفتد و از جانب دیگر موجب توهین به اعتقادات مردم و زیرسوال بردن باورهای دینی شان نشود، خاطرنشان کرد: آثار تصویری و تئاتری و اساساً فعالیتهای هنری، شمشیر دولبه هستند که هر دو لبه اش هم تیز است و بستگی به این که این شمشیر دست چه کسی و با چه نیتی باشد، اتفاقات مختلف شکل می گیرد. من درباره «عنکبوت مقدس» صراحتاً اظهار نظر نکردم و فقط گفته ام آنچه که شنیدم دلم را به درد آورد. بعید می دانم که خانم امیرابراهیمی حتی علی عباسی کارگردان فیلم بخواهند به امام رضا (ع) توهین کنند اما اگر این کار را کرده باشند آدم های نامحترمی هستند چون صلاحیت ما زمانی سنجیده می شود که به دیگران و اعتقاداتشان احترام بگذاریم.
عکس ها از رئوف محسنی است.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب