بازخوانی مهر از سرودهای فجر -۳؛
سرودی كه آوای انقلاب اسلامی شد
به گزارش کنکور هنر قطعه الله الله یکی از مهم ترین سرودهای انقلابی متناسب با ایام پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن ماه سال ۱۳۵۷ است که با موسیقی فریدون خشنود و صدای رضا رویگری پیش روی مخاطبان قرار گرفت.
دریافت 6 MB
خبرگزاری مهر -گروه هنر-علیرضا سعیدی: سرودهایی که طی سالهای آغازین پیروزی انقلاب اسلامی ایران برای ایام دهه فجر انقلاب اسلامی تولید و عرضه می شود، آثار ماندگاری بودند که در مومنانه ترین شکل ممکن اجرا و تبدیل به موزه های همیشه همراهی شد که اساسا در خیل خاطرات ماندگار مردم این سرزمین فراموش نمی گردد. شرایطی که غیر از مواردی بسیار استثنا هنوز شاهد تکرار آن در حوزه سرود و آهنگ های انقلابی نیستیم و با وجود تلاشهای خوبی که در این حوزه صورت گرفته اما هنوز نتوانسته جای خالی این نواهای خاطره انگیز را پر کند.
اما آنچه به مناسبت فرارسیدن ایام دهه فجر سال جاری بهانه ای برای رجوع باردیگر به این مقوله مهم و موثر اجتماعی شد، کندوکاوی باردیگر و البته خاطره ساز برای معرفی برخی سرودها و آثار موسیقایی متناسب با دهه فجر است که گروه هنر خبرگزاری مهر را بر آن داشت تا در ایام آتی نیم نگاهی باردیگر درباره نحوه ساخت و تولید آن داشته باشد.
در دومین گام از سلسله گزارشات «بازخوانی مهر از سرودهای فجر» به سراغ سرود «الله اکبر» یا «الله الله» به آهنگسازی فریدون خشنود و خوانندگی رضا رویگری رفتیم که طی نخستین روزهای پیروزی انقلاب اسلامی ایران در بهمن ماه ۱۳۵۷ زمانی که نه فضای مجازی در کار نبود و نه هر شبکه اینترنتی دیگر شد گل سرسبد آهنگ های انقلابی آن دوران. سرودی حماسی که با صدای ویژه رضا رویگری و ملودی فریدون خشنود شمایل متفاوتی از حماسه و موسیقی را به مخاطبان عرضه داد و توانست تبدیل به یکی از شناسنامه های اصلی موسیقی انقلاب برای مخاطبانی شود که اساسا خاطرات فراوانی از بهمن ۵۷ دارند. خاطراتی که هر سال بیشتر از سال قبلش میان ذهن شنیداری مردم رسوب کرد و در گوششان منزل کرد و در نهایت به جایی رسید که ما بچه های دهه ۶۰ با این سرود و خیلی از نغمه های این چنینی زندگی فرهنگی مان را سپری کردیم.
شرایطی جالب توجه که سرود و نغمه های انقلابی اساساً جزوی از مشاغل فرهنگی ما دانش آموزان شده بود و به قدری برایمان مهم بود که هر کاری می کردیم تا رقابت های درون کلاسی و بین مدرسه ای بتوانیم برای خود اسم و رسمی پیدا نماییم. اسم و رسمی که اساسا یکی از گزینه های اصلی انتخاب ملودی برای اجرای سرودش همین سرود «الله اکبر یا الله الله» با ملودی فریدون خشنود و خوانندگی رضا رویگری بود.
بعد از تولید الله الله دیگر خودم را متعلق به خودم نمی دانستم
فریدون خشنود آهنگساز قطعه ماندگار «الله الله» که در ایام اول پیروزی انقلاب اسلامی ایران با صدای رضا رویگری در بین مخاطبان ارائه شد چندی قبل در گفتگو با خبرنگار مهر بیان نمود: اگر یک هنرمند پیش از تولید کارش فقط به این فکر کند که بعد از تولید اثر مقرر است از او تجلیل به عمل آید و همه برای او سوت و دست بزنند به طور قطع سخت در اشتباه است. البته شاید چنین فرآیندی برای جوانان جذاب و هیجان انگیز باشد اما برای من که سال هاست در عرصه موسیقی فعالیت می کند دیگر قدردانی و تشویق و امثالهم تاثیری روی آنچه از قبل انتخاب کردم، ندارد.
بعد از تولید قطعاتی چون «الله الله» که مورد استقبال مردم قرار گرفت من دیگر خویش را متعلق به خودم نمی دانم و ایجاد چنین استقبال پرشوری را مرهون وظیفه ای می دانم که در ایام اولیه پیروزی انقلاب اسلامی داشتم وی ادامه داد: پس از تولید قطعاتی چون «الله الله» که مورد استقبال مردم قرار گرفت من دیگر خویش را متعلق به خودم نمی دانم و ایجاد چنین استقبال پرشوری را مرهون وظیفه ای می دانم که در ایام اولیه پیروزی انقلاب اسلامی داشتم. حرکت پرشور و خون شهدای عزیز انقلاب اسلامی بود که من را مجاب کرد تا در یک حرکت کاملاً شخصی و معنوی دست به تولید قطعه «الله الله» بزنم و بسیار خوشحالم که آن سرود ماندگار آغازگر کارهای سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران شد.
این آهنگساز پیشکسوت موسیقی کشورمان اظهار داشت: وقتی می دیدم مردم کشورم با شنیدن این قطعه از همان اوایل پیروزی انقلاب اسلامی اشک می ریزند همین برایم بهترین اجر بود که با هیچ قدردانی و تجلیلی قابل قیاس نیست، ازاین رو من توقع هورا کشیدن از کسی را ندارم چون ساخت این قطعه وظیفه ای بود که بعنوان یک هنرمند در پیش روی ملتم داشتم و به طور قطع تا آخرین قطره خونم هم به این وظیفه پایدار خواهم ماند.
وی در یک گفتگوی رسانه ای بود که با اعلان اینکه «الله اکبر» اثری پاپ نیست توضیح داد: درآمد این اثر در فضای دشتی است. این آهنگ یا سرود بخشی هم دارد که از مصرع «از اشک یتیمانت از خون شهیدانت» آغاز می شود و به لحاظ موسیقی می توان آنرا گیلکی دانست که این بخش هم باز درآمد دشتی است. قسمت الله الله آهنگ هم پرده ترکی است که در ماهور است و بازهم به دشتی بازمی گردد. در بین اثر هم از پرده شور بهره برده ایم و به صورت کلی می توان گفت برای ساخت آهنگ «الله اکبر» یا همان «الله الله» از فضای مقامی و چندین دستگاه زیبای ایرانی بهره برده ایم. آهنگ «الله الله» ریشه ای کاملاً ایرانی دارد و متعلق به خودمان است و همین مبحث یکی از علل ماندگاری آن است.
سرود «الله اکبر» از پشت بام ها با مردم متولد شد
خشنود درباره نحوه تولید این اثر اظهار کرده بود: تولید این اثر در مقاطع نزدیک به پیروزی انقلاب اسلامی با دشواری های بسیار دشواری مواجه بود. وقایع و اتفاقات سال ۱۳۵۷ از پاییز آغاز شد. رژیم سابق هنوز بر سر کار بود و مردم هم در طول روز آن حرکات باشکوه و آن راهپیمایی ها را برگزار می کردند. بعد از آن اتفاقات بود که رژیم، حکومت نظامی اعلام نمود. طی حکومت نظامی، مردم حدوداً از ساعت ۶ و ۷ عصر به بعد، یعنی بعد از تاریکی هوا حق تردد و رفت و آمد نداشتند و باید در خانه می مانند. بعد از این محدودیت مردم به پشت بام ها می رفتند و الله اکبر می گفتند. این صدای الله اکبر مردم بسیار منسجم، منظم، زیبا و تأثیر گذار بود. درست مانند که اثر یک آهنگساز بوسیله ارکستر سمفونیک آنرا اجرا می کرد. وضعیت عجیبی بود. آن الله اکبرها آنقدر باشکوه بود که قابل وصف نیست. اینکه چطور مردم به آن هماهنگی ها رسیده بودند جالب و عجیب و هیجان انگیز بود. از مناطق شمالی صدای الله اکبر می آمد و مردم از جنوب جواب می دادند. مجدداً از غرب صدای الله اکبر می آمد. مردم از شرق به آن جواب می دادند. خودم هم یکی از همین مردم بودم و به پشت بام ها می رفتم و یکی از همان افراد بودم و واقعاً با شنیدن آن فریادها و صداها تنم می لرزید.آن اتحاد و الله اکبر گفتن ها بود که مرا تحت تأثیر قرار داد. من بلافاصله از پشت بام پایین آمدم و آن اتفاقی که باید در من رخ داده بود. یعنی خود مردم با آن صدا و هارمونی و آن هماهنگی های باشکوه تاثیرشان را بر من گذاشته بودند. اغراق نیست اگر بگویم آسمان هم با وجود آن صداها زیبایی خاصی پیدا کرده بود. خلاصه اینکه پشت پیانو نشستم تا کاری خلق کنم و شروع کردم «الله الله الله الله اکبر» و بعد از طی اتفاقات و از سر گذراندن دشواری ها، سرود «الله اکبر» یا «الله الله» با صدای رضا رویگری خلق شد.
خشنود درباره شعر این قطعه ماندگار هم توضیح داده بود: این روند هم ماجرای جالبی دارد. گاه شاعر یا ترانه سرا، شعر یا ترانه ای را به آهنگساز می دهد و آهنگساز هم تحت تأثیر فضای آن اثر مکتوب قرار می گیرد و آنرا می پسندد و بر مبنای احساس و درکش از اثر آهنگ را می سازد و در نهایت طی مراحل بعدی اثر به وجود می آید. گاه هم آهنگساز در فضایی قرار می گیرد و نسبت به آن فضا یا اتفاق، احساسی دارد و بر مبنای آن احساس پیش می رود و آن احساس را به شاعر یا ترانه سرا منتقل می کند، شاعر هم تحت تأثیر ملودی ساخته شده توسط آن آهنگساز شعری را می سراید. این اثر از دل مردم برآمده بود و به خودشان تعلق داشت و مال خودشان بود. این مردم آن حس لازم را به من دادند و سبب شدند آن احساس در من ایجاد شود. این واقعیتی است که هیچ وقت آنرا فراموش نخواهم کرد و هر زمان بیادش بیاورم موهای تنم سیخ می شود. به هر حال بعد از ساخت ملودی با آقای حسین سرفراز ارتباط گرفتم و از او خواستم برای سرودن شعر با من همکاری کند، البته قبل از ایشان به بعضی از دوستان و رفقا ماجرا را گفتم و از آنها برای همکاری دعوت به عمل آوردم، اما هیچکدام از آنها تمایلی نشان نداند و نپذیرفتند. آقای سرفراز که مجله ای مصور را در اوائل انقلاب چاپ می کرد از پیشنهادم برای همکاری استقبال کرد و نزد من آمد. من برخی ملودی ها را به صورت الله الله یا ایران ایران و رگبار مسلسل ها برای ایشان خواندم و درباره اتفاقات، وقایع، فریادها و شعارهای مردم و اشک ها و خون ها و شهدا صحبت کردیم و در نهایت شعر خلق شد.
قصه ای پر از ترس و التهاب که در یک پاساژ تاریخ ساز شد
این آهنگساز درباره نحوه انتخاب رضا رویگری بعنوان خواننده اثر اظهار کرده بود: رضا رویگری را در سالهای قبل از انقلاب می شناختم و طی فعالیت هایم او اغلب در استودیو کنارم حاضر می شد. قبل از تولید آهنگ «الله الله» طی چند مورد صدای رویگری را در استودیو ضبط کرده بودم تا این هنرمند را بعنوان خواننده ای جدید معرفی کنم. قبل از تولید «الله الله» و قبل از انتخاب ایشان هرچه فکر کردم، دیدم هیچ کدام از خواننده های قدیمی و آن هایی که صدای شان شنیده شده و به گوش مردم رسیده، نمی توانند اصالت لازم را حفظ کنند. چونکه اثر متعلق به مردم است. بعد از طی این روند تنها صدای مناسبی که به ذهنم رسید، صدای رضا رویگری بود. من صدای رویگری را پیشتر طی تست گرفتن ها و ضبط کردن ها شنیده بودم و جنس آنرا می شناختم.
وی افزود: صدای رضا حزنی دارد و در آن مقطع آنرا برای خوانش سرود مناسب می دانستم و هنوز چنین نظری دارم. او توانایی لازم را برای اجرای سرود داشت. زمانی که از او برای همکاری دعوت کردم، تعجب کرد و گفت ساخت آهنگ الان؟ و در شرایط فعلی؟ و من هم به او گفتم که کار در این شرایط یک ریسک است. چونکه در آن مقطع زمانی کسی آنچنان رضا رویگری را نمی شناخت اما ما برای اتفاقات و مراحل بعدی شهامت های بسیار به خرج دادیم. رضا به خانه آمد و زمانی که می خواند اشک در چشمانش جمع می شد. بالاخره تمرین کردیم و تصمیم گرفتیم آهنگ را به مرحله ضبط و انتشار برسانیم، اما نمی دانستیم چه نماییم. چونکه نه نوازنده ای وجود داشت و نه گروه کری داشتیم. شرایط بدی بود. حتی چندتایی از استودیوها هم طفره رفتند و با ما همکاری نکردند. تا اینکه بالاخره آقای رحیم شب خیز که استودیو داشت بسیار از مبحث استقبال کرد و برای همکاری با ما تمایل نشان داد و از ما برای حضور در استودیویش دعوت کرد. اما گفت نمی توانیم قطعه را روز ضبط نماییم. آن استودیو داخل یک پاساژ بود و برای ورود به آن باید چند پله ای پایین می رفتیم و هنوز وجود دارد. آقای شب خیز گفت قطعه را می توانیم شب هنگام، زمانی که در پاساژ بسته می شود، ضبط نماییم و ما هم پذیرفتیم.
پیش از تولید آهنگ «الله الله» طی چند مورد صدای رویگری را در استودیو ضبط کرده بودم تا این هنرمند را بعنوان خواننده ای جدید معرفی کنم وی ادامه داد: ما نوازنده و ابزارآالات موسیقایی چندانی نداشتیم و فکر می کردم که بدون ارکستر امکان ضبط نیست. برای حل این معضل مقداری زنجیر تهیه کردم و تعدادی طبل و سنج را هم داخل گونی ریختم. حال مانده بودم آنها را چگونه به استودیو ببرم؛ چونکه خیابان ها پر از مامور بود و انتقال زنجیرها و طبل و سنج ها کار خیلی سخت و خطرناکی بود. شرایط به شکلی رقم خورد که ما توسط ماموران دیده شدیم، اما به شکلی گریختیم و فرار کردیم و طوری که دیده نشویم تا استودیو رفتیم و خوشبختانه اتفاقی نیفتاد. سپس حکومت نظامی که اعلام گردید و بعد از آنکه در پاساژ را بستند، کارمان را شروع کردیم. در استودیو را بستیم و با پیانو ملودی را زدم تا رضا رویگری آنرا بوسیله هدفونی که بر گوش داشت بشنود و بخواند و ضبط نماییم. قبل از آن آیه ای از قرآن را انتخاب نموده بودم که در اثر آنرا می شنویم. همان بخشی که می گوید: «آنانکه گفتند الله و بر این ایمان پایدار ماندند، حاضر نشدند بنده غیر خدا شوند و حکومت غیر خدا پذیرند. فرشتگان رحمت بر آنها نازل شوند و مژده دهند که دیگر هیچ ترسی و حزن و اندوهی از گذشته خویش نداریم و شما را به همان بهشتی که انبیاء وعده دادند، بشارت باد.» این متن ترجمه شده از آیه قرآنی را قبل از ضبط به رضا داده بودم تا تمرینش کند و او هم این کار را کرده بود.
خشنود اظهار داشت: به رضا درباره اهمیت فضای اثر توضیح داده بودم و از اهمیت آن گفته بودم. به او گفته بودم می خواهم این سرود تنوع بسیاری داشته باشد و یک نواخت نباشد. بعد از اجرای خط ملودی با پیانو، رضا بیت اول آنرا مقابل میکروفن استودیو خواند و حال مساله گروه کر پیش آمده بود که لازمه کار بود و ما برای تکمیل این بخش به هیچ شخص یا گروهی دسترسی نداشتیم، بنابراین تصمیم گرفتیم خودمان کرخوانی نماییم. من و رضا رویگری مقابل میکروفن ایستادیم و متن شعر را خواندیم و تکرار کردیم و سعی کردیم به آن حجم دهیم. البته بر همان خط پیانو طبل و سنج را نواخته بودم. در واقع باید اظهار داشت که آهنگ الله الله توسط سه نفر یعنی من، رضا رویگری و رحیم شب خیز بعنوان صدابردار ساخته شد. این در حالیست که امکانات استودیوها در آن مقطع بسیار ضعیف بود. مثلاً صدای زنجیر نسبت به آنچه مدنظر داشتم، خیلی در اثر کم رنگ بود بنا بر این ایستادم و مدام زنجیر زدم که در موسیقی به این تکرار «لوپ» می گویند. به هر حال کار ضبط شد، اما تمام نشد. بعد از آنکه رضا رویگری اثر را خواند و آنرا ضبط کردیم به او گفتم ما یک اذان لازم داریم و تو باید بخش هایی از آنرا اقامه کنی که این صورت گرفت. رضا اذان را گفت و ترجمه آن آیه قرآن را هم اجرا کرد و کار جمع شد. زمانی که کارمان به اتمام رسید بامداد شده بود.. از استودیو خارج شدیم و با خودمان گفتیم این کار ضبط شد حال آنرا چگونه به گوش مردم برسانیم؟!
خدا را شاکرم که جمهوری اسلامی ایران با آهنگ «الله الله» افتتاح شد
وی در این گفتگو ادامه داده بود: درست است در آن سال ها، امکانات مفیدی وجود نداشت و شیوه ضبط و نشر آثار مانند امروز ساده نبود. من آهنگ «الله الله» را خانه تکثیر کردم. در آن مقطع دستگاهی متداول بود که یک نوار کاست در آن قرار می دادند و محتوای آنرا در عرض سه دقیقه بر روی هفت نوار کاست ضبط می کردند. من چنین دستگاهی را با برند «سونی» تهیه کردم و آنرا به خانه بردم و با اعضای منزل شروع کردیم به تکثیر آهنگ «الله الله». جلد را هم خودمان طراحی و تهیه کردیم و در جعبه نوار کاست ها قرار دادیم. ما شب تا بامداد به ضبط و تکثیر آن نوار کاست ها می پرداختیم و آنها را به اتفاق دیگر اعضای خانواده در طول روز پخش می کردیم. کاست ها را در کیف و ساک می گذاشتیم و خانم های خانواده هم آنها را زیر چادر پنهان می کردند تا در معرض دید عموم نباشد. سپس کاست ها را به دانشگاه ها و مساجد می بردیم یا با حضور در راهپیمایی ها به دست مردم می رساندیم. آن هم به صورت مجانی.
خشنود بیان نمود: از فردای روز توزیع دیدیم که آهنگ توسط بلندگوها در راهپیمایی ها پخش می شود و مردم هم آنرا می خوادند. من تعجب کرده بودم و می گفتم خدایا مگر می شود یک اثر با کمترین امکانات و دشواری های بسیار با این سرعت پخش شود و به گوش مردم برسد و عمومیت یابد. «الله الله» در راهپیمایی ها به شکل گسترده و عجیبی پخش می شد. این اثر ریتم داشت و یکی از علل مورد توجه قرار گرفتنش همین مبحث بود که سبب شده بود مردم آنرا بخوانند. زمانی که پیروزی انقلاب از تلویزیون اعلام گردید و جمهوری اسلامی به صورت رسمی اعلام شد، متوجه شدم زیرِ صدای فرد سخنران سرود «الله الله» پخش می شود. بعد از اعلام جمهوری اسلامی و در تمام مدتی که سخنران مشغول صحبت بود «الله الله» زیر صدای اش پخش می شد و بعد از اتمام صحبت و سخنرانی هم آهنگ به صورت کامل و واضح پخش گردید. این گونه بود که «الله الله» یا «الله اکبر» نه فقط در تهران بلکه در دیگر شهرهای ایران هم مورد توجه قرار گرفت. در نهایت خدا را شاکرم که جمهوری اسلامی ایران با آهنگ «الله الله» راه اندازی شد.
رضا رویگری و روایت پیوستن به یکی از تاریخی ترین سرودهای انقلابی
رضا رویگری هم سال ها پیش بود که در گفتگو با خبرنگار مهر به چگونگی پذیرفتن خواندن این سرود اشاره کرده و اظهار داشته بود: در آن دوران بعنوان بازیگر سینمای ایران شناخته شده بودم و درعین حال دوستی دیرینه ای با فریدون خشنود آهنگساز این اثر داشتم. یک روز از روزهای داغ انقلاب آقای خشنود به من پیشنهاد خواندن این سرود را داد و من هم با گرمی استقبال کردم و پس از چند جلسه تمرین سرود الله الله آماده اجرا شد و فکر می کنم همان اجرای اولیه بهترین اجرا بود، چون که بعدها این سرود را با ارکستر بزرگ اجرا کردند که من با این اجرا بسیار مخالف بودم و معتقدم که یک ارکستر کوچک از سازهای ایرانی می توانست پاسخگو باشد و بعد هم که با ارکستر بزرگ اجرا شد شاهد بودیم که بسیار بی روح و بد لحن اجرا شد. سازهایی مثل سنج، دمام و طبل حس زیبایی از یک رویداد ایرانی و اسلامی را به سرودهای آن دوران می بخشید، موقعیت آن زمان سازبندی کاملاً ایرانی را می طلبید. در غیر این صورت حرفه ای ترین موزیسن ها، بهترین ارکسترهای ایرانی و همینطور بهترین خواننده نمی تواند سرود «الله الله» را با همان لحن انقلابی اجرا نماید چون که حس و حال در اجرای این قطعه مهم و اثرگذار بود.
بعد از چند جلسه تمرین سرود الله الله آماده اجرا شد و فکر می کنم همان اجرای اولیه بهترین اجرا بود، چون که بعدها این سرود را با ارکستر بزرگ اجرا کردند که من با این اجرا بسیار مخالف بودم ایشان سپس به جایگاه سرود در شرایط فعلی اشاره نمود اظهار داشت: یکی از علل ساخت سرودهای انقلابی توجه به این مطلب بود که برای رویداد سیاسی و اجتماعی آن دوران سرودی آماده نبود، هر آنچه به وجود آمد خودجوش بود، اما هم اکنون پدیده سرود جایگاه خویش را از دست داده است و اصالت این نوع موسیقی از بین رفته است. یکی از محفل هایی که می توان این هنر را آموزش داد مدارس است، ولی متاسفانه هنرهای تربیتی مانند نمایش و یا اجرای سرود آموزش داده نمی گردد و سرودهایی که اجرا می شود فقط در روزهای دهه فجر است که این به تنهایی کافی نیست.
این بازیگر در پاسخ به این سوال که در تاریخ انقلاب ما چهره های انقلابی مانند شهید همت، شهید آوینی، شهید باکری، شهید استاد نجات اللهی وجود دارند چرا درباره این چهره ها سرودی ساخته نمی گردد اظهار داشت: اجرای سرود به ایجاد انگیزه در هنرمند نیاز دارد، مطمئن باشید اگر یک پدیده سیاسی و اجتماعی برای هنرمند ایجاد انگیزه کند و با آن رویداد احساس نزدیکی و باور کند اساسا هنر ملی و میهنی در حوزه های مختلف پدید می آید. به هر حال رمز ماندگاری آثار موسیقایی دوران انقلاب به سبب عشق و باور به پدیده های اجتماعی بود و در پشت این باور انگیزه مردمی جاری بود، بنا بر این است که هر پدیده هنری که در آن روزها شکل گرفت ماندگار شد.
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب